Hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS) đóng vai trò quan trọng trong việc quy định nguyên tắc, phương pháp kế toán nhằm đảm bảo tính minh bạch và nhất quán trong báo cáo tài chính. Được xây dựng dựa trên chuẩn mực kế toán quốc tế (IAS/IFRS), VAS giúp doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận các thông lệ kế toán hiện đại.
1. Chuẩn mực kế toán là gì?
Khoản 1, Điều 7 Luật Kế toán 2015 quy định: “Chuẩn mực kế toán gồm những quy định và phương pháp kế toán cơ bản để lập báo cáo tài chính.”
Theo đó, chuẩn mực kế toán là hệ thống những quy định, nguyên tắc, phương pháp và thủ tục được áp dụng và tuân thủ trong việc ghi chép, phân loại, tổng hợp và lập báo cáo tài chính của doanh nghiệp. Việc áp dụng chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS) giúp doanh nghiệp minh bạch tài chính, nâng cao uy tín và dễ dàng tiếp cận nguồn vốn đầu tư. Ngoài ra, tích cực tuân thủ chuẩn mực quốc tế như IFRS giúp doanh nghiệp hội nhập thị trường toàn cầu, tối ưu hóa quản trị rủi ro và nâng cao hiệu quả kinh doanh.
2. Kết cấu của một chuẩn mực kế toán
Hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam được xây dựng dựa trên chuẩn mực kế toán quốc tế theo nguyên tắc vận dụng có chọn lọc thông lệ quốc tế, đảm bảo phù hợp với điều kiện phát triển của nền kinh tế thị trường Việt Nam, phù hợp với hệ thống pháp luật, trình độ, kinh nghiệm kế toán của Việt Nam tại thời điểm được ban hành. Chuẩn mực kế toán Việt Nam nhìn chung tương đối đơn giản, rõ ràng, tuân thủ các quy định về thể thức ban hành văn bản pháp luật Việt Nam và có hệ thống quan điểm hành xử thống nhất cho các kế toán viên trước các nghiệp vụ kinh tế tài chính phát sinh.
Kết cấu của một chuẩn mực kế toán bao gồm:
– Mục đích của chuẩn mực.
– Phạm vi của chuẩn mực.
– Các định nghĩa sử dụng trong chuẩn mực.
– Phần nội dung chính bao gồm các nguyên tắc, các phương pháp, các yêu cầu về lập và trình bày báo cáo tài chính.
3. Ý nghĩa, vai trò của chuẩn mực kế toán đối với doanh nghiệp
Không chỉ nhằm mục đích quản lý, đảm bảo tính minh bạch trong việc lập báo cáo tài chính, hệ thống VAS còn đóng nhiều vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh doanh của doanh nghiệp trong tương lai. Cụ thể:
– Đảm bảo tính minh bạch và trung thực trong báo cáo tài chính:
- Giúp doanh nghiệp ghi nhận, đo lường và trình bày thông tin tài chính một cách chính xác, đầy đủ.
- Hạn chế gian lận, sai sót trong kế toán, tăng độ tin cậy của báo cáo tài chính đối với nhà đầu tư, ngân hàng và cơ quan quản lý.
– Hỗ trợ doanh nghiệp trong quản lý tài chính và ra quyết định:
- Cung cấp dữ liệu tài chính chuẩn xác, giúp nhà quản lý đánh giá hiệu quả kinh doanh.
- Hỗ trợ doanh nghiệp lập kế hoạch tài chính, kiểm soát chi phí và tối ưu hóa nguồn lực.
- Giúp doanh nghiệp kịp thời điều chỉnh chiến lược kinh doanh dựa trên dữ liệu kế toán chính xác.
– Nâng cao khả năng tiếp cận vốn và thu hút nhà đầu tư:
- Báo cáo tài chính minh bạch giúp doanh nghiệp dễ dàng huy động vốn từ ngân hàng, quỹ đầu tư.
- Tạo niềm tin cho cổ đông, đối tác, gia tăng cơ hội hợp tác kinh doanh.
- Giúp doanh nghiệp đáp ứng yêu cầu về thông tin tài chính khi niêm yết trên sàn chứng khoán.
– Đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế và chuẩn mực quốc tế:
- Giúp doanh nghiệp Việt Nam dần tiếp cận với hệ thống kế toán quốc tế như IFRS.
- Tạo thuận lợi cho doanh nghiệp khi hợp tác, giao dịch với các công ty nước ngoài.
4. Hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS)
Hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS) được Bộ Tài chính ban hành nhằm đảm bảo tính minh bạch, thống nhất trong kế toán và báo cáo tài chính. Hiện nay, VAS bao gồm 26 chuẩn mực, được ban hành qua 5 đợt với nội dung điều chỉnh nhiều khía cạnh quan trọng của kế toán doanh nghiệp. Cụ thể:
– Đợt 1 (Quyết định số 149/2001/QĐ-BTC ngày 31-12-2001): 4 chuẩn mực
- Chuẩn mực 02 – Hàng tồn kho
- Chuẩn mực 03 – Tài sản cố định hữu hình
- Chuẩn mực 04 – Tài sản cố định vô hình
- Chuẩn mực 14 – Doanh thu và thu nhập khác
– Đợt 2 (Quyết định số 165/2002/QĐ-BTC ngày 31-12-2002): 6 chuẩn mực
- Chuẩn mực 01 – Chuẩn mực chung
- Chuẩn mực 06 – Thuê tài sản
- Chuẩn mực 10 – Ảnh hưởng của việc thay đổi tỷ giá hối đoái
- Chuẩn mực 15 – Hợp đồng xây dựng
- Chuẩn mực 16 – Chi phí đi vay
- Chuẩn mực 24 – Báo cáo lưu chuyển tiền tệ
– Đợt 3 (Quyết định số 234/2003/QĐ-BTC ngày 30-12-2003): 6 chuẩn mực
- Chuẩn mực 05 – Bất động sản đầu tư
- Chuẩn mực 07 – Kế toán các khoản đầu tư vào công ty liên kết
- Chuẩn mực 08 – Thông tin tài chính về những khoản góp vốn liên doanh
- Chuẩn mực 21 – Trình bày báo cáo tài chính
- Chuẩn mực 25 – Báo cáo tài chính hợp nhất và kế toán các khoản đầu tư công ty con
- Chuẩn mực 26 – Thông tin về các bên liên quan
– Đợt 4 (Quyết định số 12/2005/QĐ-BTC ngày 15-02-2005): 6 chuẩn mực
- Chuẩn mực 17 – Thuế thu nhập doanh nghiệp
- Chuẩn mực 22 – Trình bày bổ sung báo cáo tài chính của các ngân hàng và tổ chức tài chính tương tự
- Chuẩn mực 23 – Các sự kiện phát sinh sau ngày kết thúc kỳ kế toán năm
- Chuẩn mực 27 – Báo cáo tài chính giữa niên độ
- Chuẩn mực 28 – Báo cáo bộ phận
- Chuẩn mực 29 – Thay đổi chính sách kế toán, ước tính kế toán và các sai sót
– Đợt 5 (Quyết định số 100/2005/QĐ-BTC ngày 28-12-2005): 4 chuẩn mực
- Chuẩn mực 11 – Hợp nhất kinh doanh
- Chuẩn mực 18 – Các khoản dự phòng, tài sản và nợ tiềm tàng
- Chuẩn mực 19 – Hợp đồng bảo hiểm
- Chuẩn mực 30 – Lãi trên cổ phiếu
5. Các chuẩn mực kế toán đang được áp dụng tại Việt Nam
Tại Việt Nam, các chuẩn mực kế toán đang được áp dụng gồm hai hệ thống chính:
Chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS – Vietnamese Accounting Standards): Đây là bộ chuẩn mực được Bộ Tài chính ban hành theo Quyết định 149/2001/QĐ-BTC và các quyết định bổ sung sau đó. Hiện hệ thống VAS đang có 26 chuẩn mực được xây dựng dựa trên phiên bản cũ của Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế (IFRS) nhưng có điều chỉnh để phù hợp với thực tiễn kế toán tại Việt Nam.
Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế (IFRS – International Financial Reporting Standards): Đây là hệ thống chuẩn mực kế toán được sử dụng rộng rãi trên thế giới và đang trong lộ trình áp dụng tại Việt Nam. Theo Đề án áp dụng IFRS của Bộ Tài chính (Quyết định 345/QĐ-BTC năm 2020), lộ trình áp dụng IFRS tại Việt Nam gồm:
- Giai đoạn tự nguyện (2022-2025): Một số doanh nghiệp đủ điều kiện có thể áp dụng IFRS.
- Giai đoạn bắt buộc (từ 2025 trở đi): Dự kiến áp dụng bắt buộc đối với một số loại hình doanh nghiệp nhất định, đặc biệt là doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, niêm yết hoặc có nhu cầu huy động vốn quốc tế.
Tạm kết:
Việc tuân thủ Hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS) không chỉ giúp đảm bảo tính chính xác trong kế toán mà còn góp phần nâng cao uy tín doanh nghiệp trên thị trường. Trong bối cảnh hội nhập, việc tiếp tục hoàn thiện VAS theo chuẩn mực quốc tế sẽ giúp các doanh nghiệp Việt Nam phát triển hệ thống tài chính vững mạnh hơn.
